"In hoeverre stimuleert het faciliteren van leerlinggestuurde conflictoplossing (in lijn met antipedagogische principes van verbinding en vertrouwen) de autonomie en sociale vaardigheden van leerlingen in de klaspraktijk van de eerste graad secundair onderwijs, vergeleken met een meer leerkrachtgestuurde aanpak?"
En de wens om de introductie van deze werkwijze (leerlinggestuurde conflictoplossing) bij een team te monitoren, formuleren we een nieuw onderzoeksplan. Dit plan is gericht op het perspectief van het lerarenteam en hoe zij de introductie van deze specifieke aanpak ervaren, begrijpen en eventueel implementeren.
Onderzoeksplan: Introductie van Leerlinggestuurde Conflictoplossing bij het Lerarenteam
1. Introductie
Effectief omgaan met conflicten in de klas is cruciaal voor een positief leer- en leefklimaat. Waar traditionele benaderingen vaak leerkrachtgestuurd zijn, stelt de antipedagogiek een meer faciliterende rol voor, gericht op het versterken van autonomie en sociale vaardigheden bij leerlingen. Dit onderzoek monitort de introductie van deze werkwijze (leerlinggestuurde conflictoplossing) binnen een lerarenteam, gericht op hun begrip, houding, en de initiële uitdagingen en kansen die zij zien voor implementatie.
2. Onderzoeksvraag
Hoe wordt de introductie van de werkwijze 'leerlinggestuurde conflictoplossing' door het lerarenteam ervaren en begrepen, welke initiële kansen en uitdagingen zien zij voor de integratie in hun lespraktijk, en hoe beïnvloedt dit hun houding en motivatie ten aanzien van deze aanpak?
3. Doelstellingen
Vaststellen: Het initiële begrip van het concept 'leerlinggestuurde conflictoplossing' bij de leraren in kaart brengen na de introductie.
Identificeren: De belangrijkste kansen en uitdagingen die het team ziet voor het integreren van deze werkwijze in hun dagelijkse praktijk.
Analyseren: De invloed van de introductie op de houding (bereidheid, motivatie) van het lerarenteam ten aanzien van deze aanpak.
Informeren: De onderzoeksresultaten gebruiken om een weloverwogen vervolgtraject voor de implementatie van leerlinggestuurde conflictoplossing op schoolniveau vorm te geven.
4. Theoretisch Kader (Beknopt voor dit onderzoek)
De kern van de te introduceren werkwijze is leerlinggestuurde conflictoplossing, waarbij de leerkracht een facilitator is en leerlingen worden gestimuleerd zelf tot oplossingen te komen. Dit is in lijn met de antipedagogische principes van verbinding, autonomie, en het geloof in de capaciteiten van de leerling.
Het succesvol introduceren van een nieuwe pedagogische aanpak binnen een schoolteam vraagt om aandacht voor:
Begripsvorming: Zorgen dat leraren de filosofie achter de aanpak begrijpen (waarom minder controle, meer facilitatie?).
Relevantie: Aantonen waarom deze aanpak voordelig is voor de leerlingen (autonomie, sociale vaardigheden) en voor de leerkracht (duurzamere oplossingen, minder brandjes blussen).
Haalbaarheid: Bespreken van praktische stappen, tools en mogelijke valkuilen, en erkennen van de leercurve voor leraren.
Draagvlak en Motivatie: Creëren van een gedeelde visie en motivatie binnen het team om deze aanpak te omarmen.
Dit onderzoek volgt een actieonderzoekscyclus waarbij de 'actie' de introductie van de werkwijze is, gevolgd door 'observatie' (monitoring van de teamreacties), 'reflectie' en 'planning' voor verdere stappen.
5. Onderzoeksdesign
Dit is een kwalitatief onderzoek met een verkennend en beschrijvend karakter, aangevuld met enkele kwantitatieve elementen. De focus ligt op de perceptie en ervaringen van de leraren.
Onderzoeksstappen:
Plannen van de Introductie: Ontwikkel de presentatie/workshop over leerlinggestuurde conflictoplossing.
Actie: Voer de introductie uit met het lerarenteam.
Observatie/Dataverzameling: Verzamel data vóór, tijdens en na de introductie over begrip, kansen, uitdagingen en houding van het team.
Reflectie/Analyse: Analyseer de verzamelde data.
Vervolgplanning: Formuleer aanbevelingen voor de volgende stappen in het proces van het implementeren van deze werkwijze.
6. Deelnemers
Lerarenteam: Alle leraren die de introductie van de werkwijze bijwonen.
Jijzelf (student-leerkracht): De onderzoeker, facilitator van de introductie en data-analist.
Schoolleiding/Stuurgroep: Indien mogelijk, betrek de directie of een onderwijskundige stuurgroep voor een bredere context en draagvlak.
7. Dataverzamelingsmethoden
7.1. Vóór de introductie (Nulmeting / Verwachtingsmanagement)
Korte voorafgaande enquête (anoniem, 5-7 min): Peil naar de initiële associaties van leraren bij 'conflictoplossing in de klas' en hun huidige aanpak.
"Welke begrippen associeert u met 'conflictoplossing in de klas'?" (Open antwoord, 3 trefwoorden)
"Hoe gaat u momenteel meestal om met conflicten tussen leerlingen in uw klas?" (Meerdere opties aankruisen: grijp direct in, laat ze het zelf oplossen, stuur ze naar directie, etc.)
"Wat hoopt u te leren tijdens de introductie over 'leerlinggestuurde conflictoplossing'?" (Open vraag)
7.2. Tijdens de introductie (Actie & Initiële Observatie)
Introductiepresentatie/Workshop: Je presenteert de werkwijze 'leerlinggestuurde conflictoplossing' (kernprincipes, stappen, rol leerkracht). Zorg voor interactieve elementen (bijv. casussen, kleine groepsdiscussies, korte rollenspellen over conflicthantering).
Observatienotities (door jouzelf): Noteer tijdens de introductie:
Vragen gesteld door leraren (begripsvragen, praktische vragen, kritische vragen, ethische vragen over loslaten van controle).
Momenten van actieve participatie (levendige discussies, delen van ervaringen).
Momenten van weerstand, scepsis of verwarring (bijv. opmerkingen als "Maar wat als...?", "Dat werkt niet bij mijn klas").
De algemene sfeer en dynamiek (open, gesloten, energiek).
7.3. Ná de introductie (Nameting / Diepgaandere Data)
Exit-ticket/Korte evaluatieformulier (anoniem, 5-10 min): Direct na de introductie.
"Wat is voor u de kernboodschap over 'leerlinggestuurde conflictoplossing'?" (Meet begrip, open antwoord, max 2 zinnen)
"In hoeverre voelt u zich nu voldoende geïnformeerd over wat 'leerlinggestuurde conflictoplossing' inhoudt?" (Likert-schaal 1-5)
"Welke concrete kansen of voordelen ziet u om deze werkwijze in uw lespraktijk toe te passen?" (Open vraag, minimaal 1 voorbeeld)
"Welke concrete uitdagingen of belemmeringen verwacht u bij de integratie van deze werkwijze?" (Open vraag, minimaal 1 voorbeeld)
"Hoe gemotiveerd bent u om deze aanpak de komende periode uit te proberen in uw lessen?" (Likert-schaal 1-5, met ruimte voor toelichting)
"Welke vorm van ondersteuning zou u het meest waardevol vinden om met deze werkwijze aan de slag te gaan?" (Meerdere antwoorden mogelijk: concrete voorbeelden, training, intervisie, coaching, etc.)
Focusgroepgesprek (optioneel, maar sterk aanbevolen, 45-60 min): Met een selectie van 6-8 leraren (vrijwillig, divers qua vakgebied/ervaring).
Doel: Diepgaander inzicht in percepties, uitdagingen en kansen, en de haalbaarheid in de praktijk.
Vragen:
"Wat heeft u het meest geraakt/verrast aan de principes van leerlinggestuurde conflictoplossing?"
"Welke concrete scenario's ziet u waarin u deze aanpak zou kunnen toepassen?"
"Wat zijn uw grootste bedenkingen of zorgen bij het loslaten van de controle in conflicten?"
"Welke veranderingen verwacht u te zien bij leerlingen als u deze aanpak toepast (qua autonomie, sociale vaardigheden)?"
"Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we elkaar als team hierin kunnen ondersteunen?"
"Welke rol ziet u voor uzelf en voor het team in de ontwikkeling rondom conflicthantering?"
Audio-opname (met toestemming): Voor nauwkeurige transcriptie en analyse.
Reflectieverslag (door jouzelf): Naast de observatienotities, een diepgaand reflectieverslag over het hele proces: de voorbereiding, de uitvoering van de introductie, je eigen rol, je persoonlijke leerpunten en de bevindingen uit de data.
8. Data-analyse
Enquêtes/Exit-tickets:
Kwantitatief: Bereken percentages en gemiddelden voor gesloten vragen (begrip, motivatie).
Kwalitatief: Codeer de open antwoorden op thema's als 'begrip', 'kansen', 'uitdagingen', 'ondersteuningsbehoeften'. Tel de frequentie van bepaalde thema's.
Observatienotities:
Zoek naar patronen in de reacties van de leraren tijdens de presentatie. Welke vragen/opmerkingen kwamen veel voor? Wat waren de 'heikele punten' of juist de 'aha-momenten'?
Focusgroepgesprek (indien uitgevoerd):
Thematische analyse: Transcribeer het gesprek. Lees de transcriptie meerdere malen. Codeer relevante uitspraken en groepeer ze in thema's die gerelateerd zijn aan de onderzoeksvraag (bijv. 'angst voor chaos', 'kracht van leerlingen', 'behoefte aan training', 'positieve impact op sfeer').
Zoek naar overeenkomsten en verschillen tussen de focusgroepdeelnemers.
Triangulatie: Combineer de inzichten uit alle databronnen. Ondersteunen de enquêteresultaten de bevindingen uit de focusgroep? Komen je eigen observaties overeen met de percepties van de leraren? Waar zijn er inconsistenties en hoe kunnen die worden verklaard?
9. Tijdspad (voorbeeld – aan te passen aan de duur van de stage en de teamvergaderingen)
Week 1:
Verdieping in de principes van leerlinggestuurde conflictoplossing en antipedagogiek.
Ontwerp introductiepresentatie/workshop en alle dataverzamelingsinstrumenten (voorbereidende enquête, exit-ticket, focusgroepvragen).
Overleg met schoolleiding/mentor over het onderzoeksplan en de planning van de introductiebijeenkomst.
Week 2:
Afname voorafgaande enquête (indien mogelijk, paar dagen voor de introductie).
Uitvoeren introductiepresentatie/workshop 'Leerlinggestuurde Conflictoplossing'.
Afname exit-ticket direct na de presentatie.
Start met reflectieverslag.
Week 3:
Plan en voer de focusgroepgesprekken uit (indien van toepassing).
Transcriptie van focusgroepgesprekken.
Start met data-analyse.
Week 4:
Afronding data-analyse.
Formuleren van conclusies en aanbevelingen voor de school.
Opstellen onderzoeksverslag.
Week 5 (optioneel):
Presentatie van bevindingen aan de schoolleiding/het team.
10. Ethische Overwegingen
Vrijwillige deelname: Benadruk dat deelname aan enquêtes en focusgroepen vrijwillig is.
Anonimiteit en Vertrouwelijkheid: Garandeer de anonimiteit van de respondenten bij enquêtes en de vertrouwelijkheid van alle uitspraken in focusgroepen. Maak duidelijk dat resultaten op geaggregeerd niveau worden gerapporteerd.
Transparantie: Wees transparant over het doel van het onderzoek en hoe de resultaten gebruikt zullen worden (nl. om het proces rondom conflictoplossing te optimaliseren).
Respectvolle benadering: Benader het team met respect voor hun tijd, expertise en eventuele scepsis.
11. Verwachte Resultaten en Aanbevelingen
Een gedetailleerd beeld van hoe het lerarenteam 'leerlinggestuurde conflictoplossing' heeft begrepen na de introductie.
Een overzicht van de meest gepercipieerde kansen (bijv. "meer rust in de klas", "leerlingen worden zelfredzamer") en uitdagingen (bijv. "tijdsgebrek", "hoe omgaan met ernstige conflicten", "eigen comfortzone verlaten").
Inzicht in de motivatie en houding van het team t.a.v. het oppakken van deze werkwijze.
Concrete aanbevelingen voor de school:
Welke vervolgstappen zijn nodig om het begrip te verdiepen?
Welke ondersteuning is wenselijk (bv. concrete casussen, training, intervisie)?
Hoe kan het draagvlak verder worden vergroot?
Wat is een realistische tijdlijn voor verdere implementatie?
12. Reflectie op het Proces
Wat heb je geleerd over het introduceren van nieuwe pedagogische concepten bij ervaren professionals (leraren)?
Welke uitdagingen kwam je tegen bij het faciliteren van de introductie en het verzamelen van data?
Hoe heeft dit onderzoek je begrip van 'leerlinggestuurde conflictoplossing' en de uitdagingen van implementatie op schoolniveau verdiept?
Welke lessen neem je mee voor je eigen rol als toekomstig leerkracht in schoolbrede ontwikkelingen?
Hoe kun je als student bijdragen aan professionele ontwikkeling binnen een schoolteam?