Verdwenen kunstschat

Dit draaiboek beschrijft een leeravontuur voor leerlingen van de eerste graad secundair onderwijs, waarbij ze via een levensechte context en internet- en officetoepassingen leerinhouden en vaardigheden van het leerplan van het katholiek onderwijs verwerven.

Leeravontuur: De Mysterieuze Verdwenen Kunstschat 🕵️‍♀️

1 Context

De leerlingen vormen een team van jonge detectives die een mysterieuze verdwijning moeten oplossen. Een waardevolle kunstschat, de "Vlaamse Diamant", is verdwenen uit het lokale museum. De politie staat voor een raadsel en heeft de hulp ingeroepen van getalenteerde, jonge onderzoekers. Het spoor leidt hen naar diverse locaties en personages, zowel online als in de klas, waarbij ze steeds dichter bij de oplossing komen.

2 Doelstellingen

Dit leeravontuur beoogt de volgende doelstellingen, rekening houdend met de ICT-competenties en leeropvattingen zoals beschreven in de bronnen1111:

3 ICT-competenties

• Informatieve en communicatieve vaardigheden: Leerlingen leren gericht informatie te zoeken, selecteren, verwerken en presenteren via internet en office-toepassingen22.

• Strategische vaardigheden: Leerlingen ontwikkelen metacognitieve vaardigheden door het plannen, bewaken en reflecteren op hun eigen leerproces bij het oplossen van de opdrachten3.

• Instrumenteel-technische vaardigheden: Leerlingen verwerven basisvaardigheden in Word, Excel en internetbrowsers4444.

• Sociaal-ethische competenties: Leerlingen werken samen aan opdrachten, respecteren elkaars werk en gaan verantwoord om met online informatie en communicatie5555.

• Leerprocesgerichte competenties:

  • Functioneel samenwerken aan een opdracht waarbij ICT wordt benut666.

  • Informatie multimediaal voorstellen met ondersteuning van ICT7.

  • Zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving8888.

  • Informatie opzoeken, verwerken en bewaren met behulp van ICT9.

  • Eigen boodschappen zenden en ontvangen via elektronische communicatiemiddelen1010.

  • Zelfstandig oefenen met behulp van ICT11.

  • Zelfstandig een werkstuk creëren met behulp van ICT12.

4 Leerplan Katholiek Onderwijs (Voorbeelden van geïntegreerde inhouden en vaardigheden)

• Nederlands: Begrijpend lezen van online teksten, samenvatten van informatie, formuleren van hypotheses en conclusies, effectief communiceren (schriftelijk via e-mail of verslagen)13131313.

• Geschiedenis/Actualiteit: Leren over cultureel erfgoed (musea, kunstschatten) en het belang van behoud hiervan.

• Wiskunde: Eenvoudige dataverwerking in Excel (bijvoorbeeld: tijdlijnen van gebeurtenissen, inventarissen)1414.

• Sociale vaardigheden: Samenwerken in groep, overleggen, taken verdelen, conflicten oplossen, kritisch omgaan met informatie en bronnen1515151515.

5 Verloop van het Leeravontuur

Het leeravontuur is opgebouwd als een webquest16, met verschillende fasen en een centrale verhaallijn.

6 Fase 1: De oproep van het museum (Introductie)

• Activiteit: De leerkracht introduceert het mysterie van de verdwenen Vlaamse Diamant via een spannende "nieuwsreportage" (PowerPoint met audio/videofragmenten)17. Leerlingen ontvangen een "brief van de politie" met de oproep tot hulp en de eerste aanwijzing.

• ICT-gebruik: PowerPoint (presentatie, audio/video), mogelijk een korte video-introductie (zoals de REN videofragmenten op intranet genoemd in de ondersteunende materialen 18).

• Rol leerkracht: Motiveren, context scheppen, eerste instructies geven.

• Rol leerling: Luisteren, notities maken, eerste vragen formuleren.

7 Fase 2: Sporen zoeken op het web (Onderzoek en Informatieverwerking)

• Activiteit: De eerste aanwijzing leidt de leerlingen naar een (fictieve) website van het museum. Ze moeten specifieke informatie vinden over de "Vlaamse Diamant" (geschiedenis, waarde, eerdere tentoonstellingen) en mogelijke verdachten. Ze gebruiken hiervoor zoekmachines zoals Google19.

• ICT-gebruik: Internetbrowser, zoekmachines (Google), Word (voor het opslaan en kopiëren van tekst en afbeeldingen, en om een werkblad te maken met links naar internetbronnen)2020.

• Opdracht: Maak een "verdachtenlijst" in Word, inclusief foto's en korte beschrijvingen van elke verdachte die ze online vinden, en voeg links toe naar de bronnen2121.

• Rol leerkracht: Begeleiden bij het zoeken, aanreiken van zoekstrategieën, controleren van bronnen.

• Rol leerling: Zelfstandig informatie zoeken, kritisch beoordelen van informatiebronnen (zoals beschreven in 2222), informatie verwerken.

8 Fase 3: Analyse van de aanwijzingen (Verwerking en Probleemoplossing)

• Activiteit: De leerlingen ontvangen "getuigenverklaringen" (korte teksten) en "camerabeelden" (afbeeldingen). Ze moeten verbanden leggen tussen de getuigenverklaringen, de camerabeelden en de informatie die ze online hebben gevonden. Ze gebruiken Excel om een tijdlijn van de gebeurtenissen te maken en de alibi's van de verdachten te controleren2323.

• ICT-gebruik: Word (voor getuigenverklaringen), Excel (tijdlijn, dataverwerking met antwoordcontrole, zoals beschreven in 2424).

• Opdracht: Maak een Excel-bestand met een tijdlijn van de nacht van de diefstal en een overzicht van de verdachten met hun alibi's, gemarkeerd als 'verdacht' of 'niet verdacht' op basis van de verzamelde informatie. Gebruik hierbij simpele formules voor antwoordcontrole (bijv. als een datum overeenkomt met een gebeurtenis).

• Rol leerkracht: Uitleg geven over Excel-functies, hulp bieden bij het interpreteren van de aanwijzingen, stimuleren van samenwerking2525.

• Rol leerling: Samenwerken, analyseren, kritisch denken, probleemoplossende vaardigheden toepassen26.

9 Fase 4: De dader ontmaskerd! (Presentatie en Conclusie)

• Activiteit: De teams presenteren hun bevindingen aan de klas, waarbij ze hun "oplossing" voor het mysterie uiteenzetten en hun conclusies onderbouwen met de verzamelde bewijsstukken. Ze maken hiervoor een PowerPoint-presentatie27272727.

• ICT-gebruik: PowerPoint (creëren van een presentatie).

• Opdracht: Bereid een PowerPoint-presentatie voor waarin jullie de verdwijning van de "Vlaamse Diamant" stap voor stap reconstrueren, de dader(s) aanwijzen en jullie bewijzen presenteren. Zorg voor een duidelijke structuur, afbeeldingen en eventueel links naar de online bronnen.

• Rol leerkracht: Faciliteren van presentaties, feedback geven, discussie leiden, de transfer van geleerde strategieën naar andere situaties benadrukken2828.

• Rol leerling: Presentatievaardigheden oefenen, conclusies trekken, kritisch luisteren naar andere presentaties.

10  Rollen en Veronderstelde Beginsituatie

• Leerkracht: De leerkracht fungeert als coach, begeleider, expert, didacticus, gespreksleider en diagnosticus2929. Hij/zij schept een sfeer van optimisme en vertrouwen, treedt meer banend dan sturend op, stelt strategische vragen en faciliteert het leerproces3030. De leerkracht sluit aan bij de voorkennis en ervaringen van de leerlingen en biedt scaffolding (aangepaste hulp) waar nodig313131.

• Leerlingen: Leerlingen construeren hun eigen kennis, plannen en controleren hun eigen leeractiviteiten, reflecteren op hun leerproces, expliciteren keuzes voor leerstofonderdelen en werken zelfstandig32. Ze leren in interactie en coöperatief33.

Veronderstelde beginsituatie:

• Basiskennis van computergebruik (muis, toetsenbord).

• Enige ervaring met internet (navigeren, basiszoekopdrachten).

• Enige ervaring met Word (tekst typen, opslaan).

• Bereidheid tot samenwerking en zelfstandig werken.

11  Organisatie

• Ruimte: Computerlokaal of klaslokaal met voldoende computers/laptops met internettoegang en Office-programma's.

• Aantal leerlingen: Groepjes van 3-4 leerlingen.

• Groepering: Vaste groepjes gedurende het hele leeravontuur om samenwerking en verantwoordelijkheid te stimuleren34.

• Materialen: Computers/laptops, internet, Microsoft Office (Word, Excel, PowerPoint). Eventueel printers voor het printen van bewijsstukken.

12  Voorbereiding (voor de leerkracht)

1. Verhaallijn uitwerken: Creëer de details van het mysterie, inclusief de identiteit van de dader, de aanwijzingen en de twistpunten.

2. Digitale bronnen voorbereiden:

1. Maak de fictieve museumwebsite met de benodigde informatie.

2. Stel de "getuigenverklaringen" en "camerabeelden" op.

3. Verzamel of creëer aanvullende, relevante websites die de leerlingen kunnen gebruiken voor hun onderzoek. Zorg ervoor dat de informatie niet te gemakkelijk te vinden is, om strategisch denken te stimuleren.

4. Bereid eventuele HotPot-oefeningen voor als extra verdieping of om specifieke kennis te testen3535.

3. Instructiemateriaal: Maak korte handleidingen voor de basisfunctionaliteiten van Word en Excel die nodig zijn voor de opdrachten, of verwijs naar bestaande online tutorials (zoals www.digischrift.nl 3636).

4. Evaluatieschema afdrukken: Zorg voor voldoende exemplaren van het evaluatieschema voor zelf-, peer- en leerkrachtevaluatie.

5. Technische controle: Controleer of alle computers correct werken, internettoegang beschikbaar is en de benodigde software geïnstalleerd is.